Over KWB
De KWB (Kristelijke Werknemers Beweging) is een boeiende vereniging met een waaier aan interessante activiteiten: ontspanning, debatavonden, sport, uitstappen voor het hele gezin.
We zijn in de KWB ook bezig met wat ons wakker houdt: het opvoeden van kinderen, de stress op het werk, de nieuwe economische crisis en de werkloosheid, de migranten in onze straat, onze eigen gezondheid en die van het leefmilieu, goedkoop je rijbewijs halen, geneesmiddelen aan betaalbare prijzen, enzovoort. In de KWB doen we niet of onze neus bloedt, we gaan na wat er echt op het spel staat en wat we kunnen doen. De organisatie telt zo'n 71.000 leden en een 850-tal lokale afdelingen. De vereniging wordt gedragen door honderden vrijwilligers die een zeer verscheiden aanbod verzorgen voor mannen, vrouwen en gezinnen.
Historische situering
De KWB heeft zijn wortels in de jaren dertig. Vanuit de vraag naar een aangepast kader van de Katholieke Actie voor volwassen mannen werden toen de eerste werkliedenbonden opgericht door oud-Kajotters.
In de Tweede Wereldoorlog werden ACV en ACW feitelijk verboden en dienden de werkliedenbonden als een soort 'vluchtorganisatie' voor de werking en de talrijke vrijgestelden en militanten van de christelijke arbeidersbeweging. Tijdens een bijeenkomst van de leiders van het ACW op 9 januari 1941 werd beslist om in alle verbonden katholieke werkliedenbonden op te richten. Op de Nationale Middenraad van het ACW op 15 april 1945 werd de Katholieke WerkliedenBond (KWB) officieel erkend als een zelfstandige vormingsorganisatie binnen het ACW, verantwoordelijk voor de socio-culturele actie onder de volwassen arbeiders.
Reeds in december 1944 verscheen er een blad voor de wijkmeesters, de actieve militanten in de plaatselijke afdelingen, onder de naam Leiding, later KWB-Leiding, nu (sinds 1986) Wijzer. Een algemeen ledenblad verscheen voor het eerst in maart 1945, aanvankelijk onder de naam KWB-Maandblad, sinds mei 1948 onder zijn huidige naam, Raak. Op zijn Nationale Middenraad van 20 februari 1946 keurde KWB zijn statuten goed. Die hebben in de loop der jaren een aantal aanpassingen gekend, maar de kern van 1946 is steeds behouden.
In de taal van toen werd het doel van de KWB omschreven in drie punten: 'Vorming en verovering', herstel van de christelijke levensopvatting en de algemene culturele ontwikkeling van de arbeidersstand; 'Sociaal dienstbetoon', doorverwijzing naar andere takken van het ACW en het inrichten van eigen diensten; 'Vertegenwoordiging' van arbeiders ter verdediging van hun culturele en familiale belangen.Als organisatie voor Katholieke Actie was er van meetaf aan een duidelijke afstand tot de politieke actie. Van bij het begin bestond er voor beroepskrachten en plaatselijke en arrondissementele voorzitters onverenigbaarheid met een mandaat in een politieke partij, uiteraard de CVP. Maar die onverenigbaarheid belette niet dat de KWB en zijn leden trouwe bondgenoten waren van de CVP en er tevens een breed rekruteringsveld voor vormden.
Vrijwilligers dragen de werking
Het hoogste gezagsorgaan was de Nationale Middenraad (vanaf 1968 de Nationale Raad, en sinds 1995 de Algemene Vergadering of Nationaal Beraad voor wat betreft "de krachtlijnen inzake inhoud, programma, werking en uitbouw van de KWB"). Om de rol van de vrijwilligers nog te versterken werd in 1957 een Nationaal Bestuur opgericht. Het Dagelijks Bestuur kreeg een uitvoerende opdracht. De basis van KWB werd gevormd door parochiale afdelingen die overkoepeld werden door 17 verbonden, die behalve de provincie Limburg, overeenkwamen met de toenmalige bestuurlijke arrondissementen. Deze structuur bleef behouden tot in 1995 toen werd overgestapt op vijf provinciale verbonden.
Een belangrijke motor van de KWB-activiteiten waren het Nationaal Secretariaat en de verbondelijke secretariaten met hun beroepskrachten. De KWB kende een snelle en sterke uitbreiding van ong. 25.000 leden op het einde van WO II naar 130.000 leden in 1960. Tot het midden van de jaren zeventig bleef het ledental hierrond schommelen. De evolutie van afdelingen hield hiermee gelijke tred. Van 500 afdelingen in 1945 over 1000 in 1955 naar een top met 1217 afdelingen in 1966. In de eerste jaren na de oorlog lag de klemtoon op vrijetijdsbesteding en gezinswerking. In die jaren werd ook gestart met het inrichten van Lourdesbedevaarten. Dit zou later uitgroeien tot een zelfstandige dienst binnen KWB.
Inhoud van de KWB
De algemene invalshoek was sterk godsdienstig. In de jaren vijftig is er een duidelijke verschuiving naar aandacht voor de sociaal-economische levensvoorwaarden van de arbeiders. Ook de belerend-paternalistische aanpak ruimt steeds meer de plaats voor een eigen inbreng van de wijkmeesters en de leden. Een eerste hoogtepunt in die jaren is het Wijkmeesterscongres in 1954 met de afkondiging van het 'Manifest van de 9.000 wijkmeesters'. Inhoudelijk leunde dit manifest nog wel sterk aan bij de godsdienstig-zedelijke werking van vlak na de oorlog, maar de echte vernieuwing zat hem in de organisatie van een brede inbreng van de parochiale afdelingen in de besluitvorming.
In de tweede helft van de jaren vijftig staan de dagelijkse levenservaringen van de individuele arbeider centraal. De benadering is sterk psychologisch en individualiseert aldus al te sterk de levenssituatie van de arbeiders. Tegen deze individualiserende benadering komt er vanaf 1960 scherpe kritiek.
KWB gaat zich in de contestatiejaren 60 veel meer actiegericht en eisend opstellen. Het zoeklicht wordt nu helemaal gericht op de structurele afhankelijkheid van de werknemer in de kapitalistische onderneming. Na een jarenlange campagne wordt op het Manifestcongres in mei 1964 het 'Manifest over de hervorming van de onderneming' afgekondigd. Hierin wordt het kapitalistische systeem scherp op de korrel genomen. De beginjaren 60 vormen een belangrijke fase in de geschiedenis van de KWB. Sindsdien wordt zij door velen beschouwd als het 'kritisch geweten' van de christelijke arbeidersbeweging. Dit leidt binnen de beweging soms tot scherpe spanningen, o.a. met het ACV. Onder invloed van het Tweede Vaticaans Concilie neemt de KWB ook een steeds kritischer houding aan tegenover de kerk en beklemtoont de rol van de leek in het kerk- en geloofsgebeuren. Op politiek vlak roept KWB het ACW op om zijn relatie met de CVP kritisch te onderzoeken. Zelf kiest KWB voor een progressieve frontvorming.
Maar KWB zelf ontsnapt ook niet aan haar kritische benadering van de eigen zuil en de maatschappij. Wanneer midden de jaren 60 de ledentallen stagneren bezint KWB zich ook over zijn eigen identiteit tijdens een langlopende campagne van 1968 tot 1972 onder de titel 'KWB in evolutie'. Zowel inhoudelijke als organisatorische aspecten komen hierbij aan bod. De eerste discussies over het 'verouderde' wijkmeestersysteem, over bestuursleden ipv wijkmeesters, over de relatie met de KAV enz. worden openlijk gevoerd. Dit leidt o.a. in 1972 tot een gezamenlijke beginselverklaring KWB-KAV over modaliteiten en grenzen van samenwerking.
KWB en dienstverlening
In 1974 wordt FALOS (Federatie van Arbeidersverenigingen voor Lichamelijke Opvoeding en Sport) opgericht. In de eerste helft van de jaren zeventig gaat veel aandacht naar het onderwijs en het grondbeleid. Samen met de zusterorganisatie KAV wordt de onderwijswerking overigens in een aparte dienst ondergebracht. Met een actieve werking rond studietoelagen, participatie (van ouders en lokale gemeenschap) in het onderwijs, een aanbod van projectwerking i.s.m. scholen kan de dienst - mede dankzij het systeem van 'gedetacheerde leerkrachten' en projectbetoelaging - zelfs een periode met eigen beroepskrachten verder uitgebouwd worden. Met het opstarten van de campagne 'Leve-n-de KWB' in 1975 toont de KWB zijn herwonnen zelfvertrouwen. De campagne wordt afgesloten op 4 juni 1977 met de programmadag 'Richtpunt 77'.
In datzelfde jaar wijzigt KWB met behoud van zijn initialen zijn naam in Kristelijke WerknemersBeweging. Vanaf 1975 kent KWB nog een opvallende ledenstijging met een hoogtepunt in 1985 met 146.817 leden. Daarna daalt het ledental, eerst langzaam en in de jaren negentig steeds sneller tot 75.716 leden in 2003. Nog in de jaren zeventig ziet de dienst Rijbewijs het levenslicht in de KWB. De toenemende kost om via de rijschool een rijbewijs te behalen, maakt het systeem van vrije begeleiding des te aantrekkelijker. Met het aanbieden van begeleidingsreeksen om de zelfstudie van kandidaten aan te moedigen, het openen van oefenparkoers om de praktische manoeuvers in te oefenen en het wegen op de politieke besluitvorming maakt de KWB tot de grote voortrekker van het systeem van vrije begeleiding in Vlaanderen.
Op het einde van de jaren 70 is er vooral aandacht voor de thema's arbeiderssolidariteit en inkomensherverdeling. Een hoogtepunt hierin is de campagne tegen fiscale fraude en de publicatie van het fel opgemerkte 'Zwartboek fiscale fraude'.
De jaren '80
In de jaren 80 staat de eigen werking en aanpak meermaals als hoofdthema op de agenda. In de jaarprogramma's "Hoopvol Perspectief" en "Nu samen toekomst maken" werden zes grote maatschappelijke thema's op de agenda geplaatst die onder meer resulteerden in de aankoop van de huidige hoofdzetel van de KWB "Project 2000" in de Lakensestraat te Brussel (1989). Tot diep in de jaren negentig zouden de aangebrachte thema's verankerd worden in nieuwe -vaak voor twee jaar - programma's.
In 1987 wordt een nieuwe dienst boven de doopvont gehouden, namelijk FAKREA (de dienst voor Amateuristische Kunstbeoefening). De in de KWB ontstane toneelgroepen kunnen vanaf dan beschikken over een eigen kwalitatief professioneel ondersteunende koepel. Nieuwe toneelactiviteiten (mede in het KWB-programma-aanbod) konden groeien. Een grondige decreetwijziging in 2000 bracht alle bestaande toneelfederaties in een nieuwe federatie 'Open Doek' van waaruit het toneelgebeuren zou ondersteund worden.
In de periode 1992-1994 scoort de beweging hoge toppen met het tweejarenprogramma "Gezin en vrije tijd". In niet minder dan 627 afdelingen werden op een periode van vier maanden discussies gevoerd met de plaatselijke bestuursleden rond de thematiek "Minder werken om met z'n allen beter te leven" en de concrete eis van de vierdagenweek. De combinatie arbeid-gezin-vrije tijd (en een aantal concrete eisen die KWB wilde voorleggen) zou zelfs tot in de programmaties van 2002 aan bod komen.
In 1994 wordt Govaka opgericht, een aparte CV(BA) die werk maakt van vakanties in de KWB. Met een aanbod van groepsreizen, een specifieke niche van sportreizen, weekend aanbiedingen,… krijgen leden en niet-leden van de KWB de kans om "goede en goedkope" vakanties mee te maken.
50 jaar KWB
In het werkjaar 1994-1995 viert de KWB zijn vijftigjarig bestaan met een mix van grote initiatieven. Een bijeenkomst met ruim 650 afdelingsvoorzitters in het ICC te Gent; een theaterproject "De goede mens van Sezuan" (18 voorstellingen en ruim 7.000 toeschouwers); een Academische zitting met 330 aanwezigen uit de politieke, sociaal-economische, culturele wereld en uit de Kristelijke Arbeidersbeweging; èn een grootse familiedag "Feest in de Stad" voor zo'n 15.000 deelnemers te Mechelen.
In hetzelfde jaar wordt een herstructureringsproces afgerond waarrond drie jaar intens werd gediscussieerd en gewerkt. Volgende principes en doelstellingen lagen aan de basis voor de ingrijpende wijzigingen in de structuur en de manier van werken in de KWB: uitbouw verzekeren van een dynamische plaatselijke KWB-werking, de maatschappelijke positie en invloed van de KWB versterken en de opdracht van het beroepskader en vrijwilligerskorps herdefiniëren. Meer beweging maken, een andere beleidsvoering en organisatorische principes waren de drie grote basisprincipes in het proces. Ook het nieuwe Decreet van 19 april 1995 over een subsidieregeling voor verenigingen van volksontwikkeling heeft een belangrijke invloed gehad op de nieuwe taakinvulling van het beroeps- en vrijwilligerskader in de KWB.
In de fundamentele keuze om als KWB 'massabeweging' te zijn werd op het Nationaal Beraad van 29 november 1997 een globaal meerjarenplan goedgekeurd onder de naam "Opdrachtverklaring". Tot 2000 werd uitvoering gegeven aan de uitwerking van een promotiebeleid, de verjonging verder aanpakken, het uitklaren van de problematiek 'KWB als 'mannenbeweging', onderzoek naar flexibele vormen van bestuurslidmaatschap, en onderzoek hoe de KWB zich inhoudelijk moet profileren. Uiteindelijk resulteerde dit o.m. in een vernieuwde huisstijl en logo van de KWB, het officieel open zetten van de deur voor vrouwen, een plan rond vernieuwde plaatselijke organisatievormen, het jaarlijks aanbieden van een meervoudig activiteitenpakket rond vijf inhoudelijke thema's, de beslissing om een diepgaand en fundamenteel ideologisch bezinningsproces of herbronningsproces over de KWB te houden (project "Nieuwe Richtpunten" - periode 2000-2002).